حجت الاسلام خسروپناه:رسانه ها در حال مسخ انسان ها هستند

دومین همایش تخصصی دشمن شناسی دین  از صبح امروز در فرهنگسرای خاوران برگزار شد. در این همایش سه روزه که عده‌ای از اندیشمندان حضور داشتند حجه الاسلام دکتر عبدالحسین خسروپناه رییس موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران به ایراد سخنانی پرداخت.
خسروپناه ضمن عنوان این مطلب که بحث او در خصوص «آسیب شناسی فرهنگی معاصر» است، گفت: ما بیش از مهندسی فرهنگی نیازمند آسیب شناسی فرهنگی هستیم و تا معیاری برای شناخت فرهنگ صحیح از فرهنگ غیر صحیح نداشته باشیم نمی توانیم از مهندسی فرهنگی صحبت کنیم. فرهنگ عبارتست از مجموعه ای از باورها، آداب و رسوم و اخلاقیات یک جامعه. از سوی دیگر، به مجموعه بینش ها یعنی اندیشه ها، منش ها یعنی اخلاقیات و کنش ها فرهنگ گفته می شود.
وی افزود: معمولا فرهنگ را در مقابل تمدن قرار می دهند و می گویند فرهنگ بعد نرم افزاری و تمدن بعد سخت افزاری است. مثلا ساختمانی که ساخته می شود سخت افزار است اما عقبه ساخت آن دانشی بوده که بنا را ایجاد کرده است. در اینجا ساختمان، تمدن و دانش بنای آن، فرهنگ است. تمدن وقتی شکل بگیرد بر جوامع دیگر نیز اثر می گذارد اما فرهنگ متعلق به یک جامعه است. پس مقصود من از فرهنگ مجموعه ای از اخلاقیات، اندیشه ها و باورهاست. در مورد آسیب شناسی هم باید گفت که این کلمه از واژه پاتولوژی و از رشته پزشکی آمده است. پاتولوژی در مورد چیزی صحبت می کند که به سلامتی بدن آسیب می رساند. در عرصه علوم اجتماعی نیز جامعه مانند بدن است که ممکن است سالم یا فاسد باشد. ممکن است مدینه فاضله یا مدینه جاهله، جامعه انسانی یا جامعه حیوانی باشد.
رییس موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران خاطرنشان کرد: اگر ملاک جامعه سالم یا بیمار را انسان بدانیم، هر چه جامعه انسانی تر شود سالم تر است و هر چه از ابعاد انسانی دورتر شود بیمارتر است. اگر انسان را موجودی صرفا مادی و حیوانی بدانیم این نگاه یک طرز تلقی از حوزه فرهنگ به شما می دهد اما اگر علاوه بر ساحت دنیا برای انسان ساحت آخرت نیز قائل شوید این دو دیدگاه، نگاه متفاوتی به فرهنگ را موجب می شوند.
وی افزود: پس مبنای بحث فرهنگ انسان شناسی است. انسان شناسی نیز تنها به معنای انسان شناسی تجربی نیست بلکه انسان شناسی فلسفی و دینی را نیز شامل می شود. فرهنگی سالم است که علاوه بر به فعلیت رساندن استعدادهای منِ سفلی درصدد به فعلیت رساندن استعدادهای منِ عِلوی هم هست. من سفلی من حیوانی انسان مثل شهوت و غضب است که این استعدادها نیز باید در راستای من علوی و الهی به فعلیت برسند. وقتی می توان از فرهنگ برخوردار بود که هم به من سفلی توجه شود و هم به من علوی اما من سفلی در راستای من علوی باشد.
خسروپناه با اشاره به آسیب های فرهنگی موجود در جامعه ما گفت: برخی آسیب های فرهنگی جامعه ما فکری و اندیشه ای و برخی دیگر آسیب های رفتاری هستند. یکی از این آسیب های بینشی و معرفتی آسیبی است که از ناحیه سوبژکتیویسم یا همان عقلانیت خودبنیاد ایجاد می شود، به این معنا که تنها منبع ما در شناخت عالم و آدم عقل انسانی است. این اتفاقی بود که در رنسانس افتاد و بشر رابطه معرفتی خود را با آسمان قطع کرد و گفت می خواهم روی پای خود بایستم و به هیچ منبع معرفتی نیاز ندارم. در جامعه ما هم این آسیب وجود دارد و تا می گویی آیه یا روایتی درباره تربیت انسان وجود دارد عده ای می گویند این که علم نیست، علم آن است که تجربه شود. یعنی چیزی که از ناحیه وحی به ما می رسد علم نیست اما تجربه ناقص بشری که ابطال پذیر هم هست علم است. البته، از نظر اسلام عقل استدلالی، عقل ریاضی و تجربی منبع معرفت هستند اما وحی هم منبع معرفت است.
رییس موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران آسیب دوم را جریانات عقل گریز دانست و گفت: این جریانات معنویت را قبول دارند اما به عقل بها نمی دهند، مثل عرفان های نوپدید که از شرق یا غرب آمده اند. حتی برخی از فرقه های تصوفی داخل کشور هم هستند که عقل را قبول ندارند و ملاصدرا از آنها تعبیر به جهله صوفیه یا صوفیان جاهل کرده است. این در حالی است که شهود عرفانی نمی تواند مخالف عقل باشد. یکی از نیازهای انسان نیاز به عشق و محبت و معنویت است که این محبت امری متعالی است اما مخالف عقل نیست.
وی در ادامه اظهار داشت: اکنون برخی از این فرقه ها هستند که حرکت های غیر عقلایی انجام می دهند و می گویند می خواهیم با این حرکات به خدا برسیم. این در حالی است که سنگین ترین تکلیف شرعی برای انسان روزه گرفتن در تابستان است که آن هم اگر به بدن آسیب برساند نباید گرفته شود. اما این فرقه ها سیر و سلوک می گذارند که انسان با بدن برهنه روی تخت پر از میخ بخوابد تا میخ ها در بدن او فرو برود و از این طریق به مقامات برسد.
رییس موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران تصریح کرد: عده ای هم رهبانیت اختیار می کنند و خانواده و همسر و فرزند را کنار می گذارند تا به مقاماتی برسند. همسر یکی از اصحاب پیامبر از همسرش شکایت کرد که او ما را رها کرده و مشغول ریاضت شده است. پیامبر (ص) فرمود این رهبانیت در اسلام وجود ندارد. همچنین جمله ایشان در این مورد که از دنیا به نماز و عطر و زن علاقمند هستند در واکنش به این قبیل رهبانیت ها بود. البته این آسیب در جامعه ما کم است اما وجود دارد.
خسروپناه بیان داشت: آسیب سوم جریان های فکری و اجتماعی هستند که هم با عقل و هم با معنویت در ستیز هستند، مثل جریان های سلفی گری که شاخص آنها وهابی گری است. منشا این وهابی گری به ابن تیمیه بر می گردد که با عقل و منطق و هر نوعی توسلی که می تواند ارتباط معنوی با خدا را تقویت کند مخالف بود. کفر، شرک و بدعت هم سه کالایی هستند که در مغازه اینها پیدا می شوند. اینها می گویند اگر قبری را زیارت کنی شرکت است اما اگر شما برای زیارت اهل قبور و عبرت گرفتن از مرگ به قبرستان بروی چرا شرک است؟ وهابی ها می گویند خدا جسم بزرگی است. این تعریف چگونه با عقل جور در می آید؟
وی افزود: این تکفیری ها با این تفکرات است که شیعیان و سنی ها را قتل عام می کنند. کل درصد این وهابی ها 5 درصد جهان اسلام هم نیست اما با توطئه امریکا و عربستان این جنایات را انجام می دهند. متاسفانه برخی از مدعیان تشیع نیز در کشور وجود دارد که می گویند با عقل و توسل مخالف هستیم و گاهی خود را اخباری معرفی می کنند. آنها با علم و تکنولوژی مخالف هستند و می گویند باید اینها را کنار بگذاریم یعنی توصیه به انحطاط می کنند.
رییس موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران آسیب فکری بعدی را سیاست گریزی دانست و یادآور شد: برخی می گویند ما می خواهیم عبادت خودمان را بکنیم چه کار به سیاست داریم؟ برخی هم می گویند تا فساد در روی زمین زیاد نشود امام زمان (ع) ظهور نمی کند پس تلاش برای امر به معروف و نهی از منکر جلوگیری از ظهور امام زمان (ع) است. این در حالی است که اگر پیامبر می فرماید حضرت مهدی زمانی ظهور می کند که دنیا از ظلم و ستم پر شده باشد، از یک حادثه خبر می دهد، نمی گوید شما ظالم و فاجر باش. روایت است که وقتی امام ظهور می کند که جامعه انسانی از رشد عقلی برخوردار شده باشد یعنی اکثر مردم عدالت خواه شوند. وقتی جامعه عدالت خواه می شود که امر به معروف و نهی از منکر کنیم.
خسروپناه اظهار داشت: آسیب عمومی تری نیز نسبت به این آسیب ها وجود دارد که آسیب رسانه است. رسانه ها اعم از تلفن همراه، صداوسیما، اینترنت، ماهواره و … وسیله انتقال پیام هستند و به قدری عمومی شده اند که در حال مسخ انسان هستند و اگر شعور نسبت به آسیب های آنها وجود نداشته باشد ممکن است انسان را از انسان بودن خارج کنند. در واقع، انسان در یک زندگی مجازی زندگی می کند و خانواده و دوستان خود را فراموش می کند.
وی افزود: در فیلم های سینمایی تاریخ را جعل می کنند. مثلا سریال حریم سلطان که دولت عثمانی را معرفی می کند یک تاریخ جدید درست کرده است. از سوی دیگر، در فیلم های هالیوودی خشم و غضب و شهوت فراوان است. حتی در فیلم های دینی هالیوود هم آفت هایی وجود دارد و مضامینی مانند جنگ انسان با خدا، جنگ جبرییل با میکاییل و … مطرح می شود. در آنجا حتی هیچ کارتونی بدون پشتوانه فکری ساخته نمی شود و رسانه ها دیگر تنها جنبه سرگرمی ندارند.
خسروپناه در خاتمه گفت: یکی از دلایل گسترش روابط آزاد و روابط دختر و پسر در جامعه بی توجهی والدین به محبت کردن به فرزندانشان است. پدر و مادرها به فرزندانشان توجه ندارند چون رسانه ها خانواده ها را مشغول کرده اند. ما اگر تلاش کنیم آسیب های معرفتی را برطرف کنیم تا حدود زیادی می توانیم بر آسیب های رفتاری هم اثر بگذاریم و آنها را از بین ببریم.

دانشجو