حجتالاسلام و المسلمین منصور کیانی، مدیر مدرسه علمیه آیتالله قاضی دزفول در گفتوگو با خبرگزاری بینالمللی قرآن(ایکنا) از خوزستان، پیرامون اخلاق اجتماعی در قرآن کریم خاطرنشان کرد: یکی از اعجازهایی که قرآن به ارمغان آورده آن است که معنویت محض را با اجتماع و دنیای ماده و به عبارتی وحدت تام را با کثرت تمام تلفیق کرد.
وی گفت: این یکی از کارهای فوقالعاده زیبای قرآن است؛ یعنی در عین حال که قرآن سراسر توحید و معنویات است، اجتماعیات را به گونهای مطرح کرد که جدای از آنها نیست؛ یعنی هنر قرآن این است که آنها طوری با یکدیگر تلفیق کرد که تضادی با هم نداشته باشند.
کیانی در توضیح این مطلب گفت: اگر مکاتب مادی را ملاحظه کنید خواهید دید تهی از معنویت هستند؛ از طرف دیگر بعضی از مکاتب معنوی را اگر ملاحظه کنید، معنویتگرای منهای طبیعت هستند؛ به عبارتی اینها طبیعت را رها کردهاند. اما تلفیق وحدت و کثرت یعنی اخلاق و اجتماع فقط هنرمندی قرآن است که اجتماع را حول محور توحید جمع کرده است.
مدیر مدرسه علمیه آیتالله قاضی دزفول ادامه داد: در برخی از مکاتب معنوی، انسان باید منزوی محض شود تا بتواند اهل آن دین باشد؛ مثل مرتاضها و راهبهای مسیحی. اما قرآن کریم در عین حال که عرفان و اوج عبادتها را دارد؛ آن عبادتها را در جمع خواسته است؛ عباداتی مثل نماز جماعت و نماز جمعه که مورد تأکید اسلام است؛ یعنی با این عبادات توحید و وحدت را در بین کثرات آورده است.
وی اظهار کرد: قرآن نه انسان را مانند مرتاضها منزوی میکند و نه اجتماعی محض که از معنویت خبری نباشد و این تلفیق زیبا منحصر در قرآن کریم است. مثلاً در قرآن به عبادتهای نیمه شب تنهایی توصیه میکند: «قُم اللّیلََ إلّا قلیلاً» (مزمل، 2) این برای خلوت تام مؤمنان با خدا است. در همین قرآن تأکید کرده است: «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذَا نُودِی لِلصَّلَاهِ مِن یَوْمِ الْجُمُعَهِ فَاسْعَوْا إِلَى ذِکْرِ اللَّهِ» (جمعه، 10) و در ادامه همین آیه فرمود: «فَإِذَا قُضِیَتِ الصَّلَاهُ فَانتَشِرُوا فِی الْأَرْضِ وَابْتَغُوا مِن فَضْلِ اللَّهِ»: وقتی نماز گزارده شد در زمین پراکنده شوید و فضل خدا را بجویید.
کیانی ادامه داد: قرآن در عین حال که عبادت در نیمههای شب را توصیه میکند، از طرف دیگر عبادت را در میان جمع آورده(نماز جمعه) و بلافاصله پس از آن امر میکند: پس از نمازجمعه در زمین پراکنده شوید و تجارت کنید. پیامبر در عین حال که اعرف عرفا بودند و در نهایت عبادتهای تنهایی چه حرکات معراج گونهای دارند، میآیند و در صف نمازجمعه شرکت میکند، اهل تجارت و شرکت در جهاد و حکومت و … نیز هستند.
این مدرس حوزه علمیه نگاه رحمتگونه را یکی از اخلاقیات قرآن دانست و توضیح داد: موحد و مؤمن به قرآن نسبت به مخلوقات جمعاً یک نوع دید رحمتگونه دارد. حتی نسبت به معاندین دید او رحمت است. به طور نمونه آنگاه که حضرت علی(ع) به دشمن ضربه میزند از رحمی است که به ایشان دارد تا از این بدتر نشود. مؤمن با این محبت به صورت جبلّی همه مخلوقات خدا را دوست دارد؛ در نظر او هر چیز که مخلوق خداست مانند او دوستداشتنی و زیبا است.
مدیر مدرسه علمیه آیتالله قاضی دزفول گفت: ما وقتی کسی را دوست داشته باشیم آثار او را هم دوست داریم. لذا کسی که خدا را دوست دارد باید مخلوقات او را هم دوست داشته باشد و با این دید وارد اجتماع شود.
کیانی در پایان با بیان اینکه قرآن کریم مبانی اخلاقی را چه در عرصه فردی و اجتماعی مطرح کرده است، خاطرنشان کرد: یکی از میانی اخلاقی آن است که دید موحد آن است که تک تک مخلوقات خدا بیجهت خلق نشدهاند و حتماً حکمت دارند؛ از این رو با دید رحمت به آنها نگاه میکند.
