شاید خیلی از ما این جمله را شنیده‌ایم که در هر زمینه‌ای یا باید جزء اولین‌ها یا جزء بهترین‌ها باشیم. حالا شما تصور کنید فردی در یک رشته تخصصی هم اولین باشد و هم بهترین. آمار و شواهد موجود در زمینه سینمای بلند دفاع مقدس (فارغ از مستندهای آوینی گونه) نشان می‌هد که ابراهیم حاتمی کیا یکی از سردمدارانی است که اگر نبود سینمای دفاع مقدس چیزی کم داشت یا شاید بتوان گفت چیز زیادی نداشت!
حاتمی کیا بیشترین سیمرغ ها، دیپلم افتخار ها و جوایز گوناگون جشنواره های بین المللی فیلم فجر و فیلم مقاومت را از آن خود کرده و در زمینه کسب بهترین فیلم سال، بهترین کارگردانی و بهترین فیلمنامه دفاع مقدس رکورد ۳۰سال سینمای پس از انقلاب را در دست دارد.
او در سال ۱۳۴۰ با اصالت آذربایجانی، در تهران متولد شد و اگرچه باورها و اعتقادات مذهبی خانواده مانع از تماشای تلویزیون و راهیابی وی به سینما می‌شد، آزادی دوران جوانی و مصادف شدن با انقلاب اسلامی دو عاملی بود که حاتمی کیا را به سمت سینما کشاند. او فعالیت‌های سینمایی‌اش را از سال ۱۳۵۹ با نوشتن فیلمنامه و کارگردانی فیلم‌های کوتاه در فضای جبهه و جنگ آغاز کرد و در سال ۱۳۶۴ نخستین فیلم بلند خود را به نام «هویت» برای شبکه دوم سیما ساخت. هویت به مسائل اجتماعی روز آن زمان و جریانات پر تب و تاب سیاسی سالهای اولیه انقلاب می‌پرداخت و می کوشید تصویری واقع گرایانه از گرایشات سیاسی آن دوران پرآشوب ارائه دهد. وی در دومین تجربه سینمایی خود فیلم «دیده‌بان» را ساخت. فیلمی که مورد توجه هیئت داوران هفتمین جشنواره بین المللی فیلم فجر قرار گرفت و جایزه بهترین کارگردانی سال را از آن خود کرد. حاتمی کیا پس از آن ۲بار دیگر هم موفق به دریافت سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی جشنواره فیلم فجر شد.
رکورد دار بهترین فیلم‌های دفاع مقدس
تکرار کسب این عنوان در هشتمین جشنواره فجر و سومین جشنواره مقاومت به خاطر ساخت «مهاجر» ، در یازدهمین دوره فجر به خاطر «از کرخه تا راین» ، در شانزدهمین دوره جشنواره فجر و دور هفتم جشنواره فیلم مقاومت به خاطر اثر ماندگار «آژانس شیشه ای»، در جشنواره هفدهم فجر به خاطر «رویان قرمز» و در جشنواره بیست و چهارم به خاطر «به نام پدر» او را رکوردار جایزه کارگردانی دفاع مقدس در جشنواره های معتبر داخلی کرد.
در تمام سالهای گذشته یکی از اساسی ترین مشکلات سینمای دفاع مقدس ناشی از ضعف و کمبود فیلمنامه نویسی این عرصه است. اگرچه جلسات گفتمان و میزگردهای تخصصی و کارگاه های آموزشی بسیاری هم در طی این سال ها برگزار شد اما بازهم نتیجه مطلوب را در پی داشت و وضعیت فیلمنامه نویسی این ژانر ارتقاء پیدا نکرد. عرصه کمرنگ فیلمنامه نویسی دفاع مقدس از جوایز معتبرترین جشنواره داخلی ایران یعنی جشنواره فیلم فجر هم بهره زیادی نداشته است و ۹سیمرغ سهم اندک و تامل برانگیزی است . سهمی که بازهم رکورد آن در دستان ابراهیم حاتمی کیاست. او که نخستین بار در سال ۱۳۶۸ در هشتمین جشنواره فیلم فجر برای فیلمنامه «مهاجر» برگزیده شد. «مهاجر» داستان هواپیماهای بدون سرنشین مهاجر است که از روی زمین کنترل می‌شود و جهت انجام عملیاتی شناسایی در پشت خطوط دشمن به کار می‌برند.
حاج کاظم؛شخصیتی تکرار نشدنی در سینما
حاتمی کیا پس از آن در جشنواره شانزدهم فجر با «آژانس شیشه‌ای» خوش درخشید و در کنار جوایز گوناگون بازیگری و کارگردانی سیمرغ بلورین بهترین فیلمنامه را نیز با خود به خانه برد. در خلاصه این فیلم آمده بود عباس، بسیجی شهرستانی که ترکش خمپاره‌ای را کنار شاهرگ گردنش از دوران حضورش در جبهه به یادگار دارد، به اصرار همسرش نرگس برای معاینه به تهران می‌آید و در خیابان با همرزم سابقش کاظم روبه رو می شود که با اتومبیلش مشغول مسافرکشی است. اما ماجرای این فیلم جنجالی به همین جا ختم نمی شد و «حاج کاظم» یکی از ماندگارترین کاراکترهای سینمای دفاع مقدس
ایران از دل همین فیلم متولد شد. شخصیتی که نه تکرار شد و نه تکراری.
همین اتفاق در سال ۸۴ برای «به نام پدر» افتاد و از مناظر گوناگون از جمله فیلمنامه مورد تقدیر واقع شد. این فیلم هم با بازی چشم گیر پرویز پرستویی یکی از عواقب جنگ تحمیلی را بیان می‌کرد. پدری که بعد از اتمام جنگ حاضر به پاکسازی منطقه مین گذاری شده نشده بود، اینبار با رفتن پای دخترش روی یکی از همین مین‌ها تاوان سختی پس می‌داد و فیلم روایت کنکاش‌های او با خودش و خانواده‌اش بود.
اما افتخارات این بزرگمرد سینمای ایران به همین جا ختم نمی شود و بازهم به شواهد آمار و به رای داوران جشنواره بین المللی فیلم فجر فیلم های حاتمی کیا رکورد کسب عنوان بهترین فیلم جشنواره را از آن خود کرده است. «ازکرخه تا راین» او بهترین فیلم جشنواره یازدهم، «آژانس شیشه ای» اش بهترین فیلم جشنواره شانزدهم، «ارتفاع پست» بهترین فیلم جشنواره بیست و دومم و «به نام پدر» فیلم برگزیده بیست و چهارمین جشنواره بین المللی فیلم فجر شد.
اگرچه او در جشنواره های جهانی هم خالی از افتخار نبوده ولی ما به گواه سیمرغ های ایرانی مان بسنده کردیم و او را پرافتخار‌ترین کارگردان و فیلمنامه نویس سینمای دفاع مقدس می دانیم.
حاتمی کیا در مصاحبه‌ای که آبان ۸۷ به مناسبت اکران «دعوت» با خبرگزاری فارس انجام داد در پاسخ به این سوال که آیا با فیلم «دعوت» که نخستین فیلم او در ژانری کاملا غیرجنگی است، مسیر جدیدی برای «سینمای حاتمی‌کیا» آغاز شده است، به این معنا که ممکن است موجب شود او دیگر سراغ مضامین دفاع مقدس نرود، گفته بود:«ابدا این چنین نیست، من سینمای جنگ را دوست داشته، دارم و خواهم داشت و مطمئنا در آینده بازهم فیلم جنگی خواهم ساخت.
من حتی یک بار هم پایم را به انجمن سینمای دفاع مقدس نگذاشته‌ام، چون از روز اولی که اینجا تشکیل شد، بدون این که بخواهم خدای نکرده به آقای شرف‌الدین و دوستان‌شان در انجمن بی‌حرمتی کرده باشم، گفتم اینجا بهترین سیبل است برای دوستانی که می‌خواهند سینمای جنگ را قربانی کنند و متاسفانه به آن شلیک کرده‌اند. من قبلا نزد فرمانده لشکر حضرت رسول(ص) می‌رفتم و چون او مرا می‌شناخت، به من تانک می‌داد. می‌رفتم جای دیگری اسلحه و فشنگ می‌گرفتم و از جای دیگری سرباز و نیرو. تا وقتی که این قضیه تمرکز پیدا کرد و رفت زیر مجموعه آدم‌هایی که دغدغه‌شان فرهنگی نیست، دغدغه‌های صنفی دارند و باید جوابگو باشند. خب برای آنها اصلا مهم نیست که من چه وضعیتی دارم. متأسفانه تفکر پادگانی که آمد، همه ما را گرفتار یک مجرای تنگ کرد. من خودم کتک خورده این شرایط هستم . ۹ نفر رأی می‌دادند که فیلم «برج مینو» ساخته شود اما نفر دهم چون درجه‌های بیشتری داشت، کل ۹ نفر را می‌گذاشت کنار! طبیعی است که این قواعد، نمی‌تواند جواب سینمای دفاع مقدس را بدهد».
سینمای دفاع مقدس در انتظار « چ »
«حاتمی‌کیا» با طرح این سؤال که چرا سینمای دفاع مقدس به قهقرا کشیده شده است؟، متذکر شده بود:«بخشی به دلیل مسأله زمانی است که دارد از آن اتفاق فاصله می‌گیرد اما بخشی دیگر به این دلیل است که عملا موانعی تعبیه شد و به فیلمساز ، نوعی نگاه خاص نسبت به سینمای جنگ، تحمیل شد که در نتیجه فیلمساز خودش را کنار کشید و گفت من اصلا نمی‌خواهم اینجوری حرف بزنم. چون این حرف، حرف من و جامعه نیست و تنها حرف یک عده خاص است و نتیجه‌اش هم، همین شرایطی می‌شود که الان گرفتارش هستیم».
حالا ۵ سال از زمانی که حاتمی‌کیا به صراحت عنوان کرد از سینمای جنگ فاصله نخواهد گرفت می‌گذرد و همه دوستداران سینمای او منتظرند تا روایت دو روزه از زندگی شهید چمران در فیلم «چ» برای اولین بار در جشنواره فجر ببینند.
او که تا کنون ۱۸ فیلم سینمایی ساخته است که ۹۰درصد آنها از فیلم‌های قابل اعتنای دفاع مقدس بوده و پس از کمی فاصله گیری از این ژانر اکنون در نخستین روزهای ۵۲سالگی اش بازهم به سینمای اصلی خودش بازگشته و مشغول فیلمبرداری «چ» با محوریت زندگی شهید مصطفی چمران است. فیلمی که برای جشنواره فجر امسال آماده می‌شود و نوید بازگشت حاتمی کیا به سیمرغ در دست های فجر سی و دوم را می‌دهد.
منبع : خبرگزاری فارس
