دزمهراب – بهزاد جولایی : ولاتحسبن الذین قتلوا فی سبیل الله امواتا بل احیاء عند ربهم یرزقون. به کسانی که در راه خدا کشته می شوند مرده نگوئید . بلکه آنها زنده اند ودرنزد خدا روزی می خورند. .
شهید در آیات مبارکه قرآن کریم ۵۵بار کلمه«شهید»و«شهداء»ذکر شده که به معنی گواه، حجّت، حاضر و آگاه و در یک مورد به معنی مقتول در راه خدا بکار رفته است
معنای لغوی شهید
شهید از اسماء حسنای الهی است و در لغت به معنی کسی است که در گواهی دادن خود امین باشد.و نیز گفتهاند:شهید به معنی کسی است که هیچ چیز از علم او پوشیده نیست و به معنی حاضر هم بکار رفته است. در بیان دیگر آمده است:شهید بر وزن فعیل و صیغه مبالغه است؛وقتی علم بطور مطلق و بدون قید در نظر گرفته شود برذاتی که به آن متّصف شده«علیم»اطلاق میشود و چنانچه مقصود، اطلاع از امور نهانی باشد متّصف به آن را«خبیر»میگویند و هرگاه اطلاع از امور ظاهر مراد باشد از آن به«شهید»تعبیر میکنند
گاهی شهید به معنی شاهد و گاهی به معنی مشهود میآید و شاهد کسی است که خبر قاطعی را بیان میکند و فرموده خداوند تعالی«و اشهدوا اذا تبایعتم و لا یضارّ کاتب و لا شهید» به همین معنی است گاهی شهید و شاهد به معنی حاضر است چنانکه خداوند متعال میفرماید:«فمن شهد منکم الشهر فلیصمه» یعنی: من حضر وطنه فی الشهر فلیصمه. و در برخی موارد به معنی حجّت و راهنما میآید و آیه:«لتکونوا شهداء علی النّاس و یکون الرّسول علیکم شهیدا» براین معنی دلالت دارد.
چرا به کسی که در راه خدا کشته میشود«شهید»میگویند؟چنانکه میدانیم برکسی که خود را در راه خدا فدا کرده و برای رسیدن به رضا و وصال محبوب از هستی خود، در این عالم صرف نظر کرده و از تمام لذائذ مادّی دست کشیده«شهید»اطلاق میکنند.در وجه تسمیه آن وجوه مختلفی ذکر شده که از جمله آنها وجوه زیر است:
الف- از آن جهت«شهید»را«شهید»گفتهاند که خداوند و فرشتگان گواهی میدهند که او اهل بهشت است .
ب- «شهید»را«شهید»میگویند برای آنکه در روز قیامت از وی میخواهند که با پیامبر(ص)درباره اعمال و کردار امم پیشین شهادت بدهد.
ج- چون او زنده است چنانکه گویی شاهد و حاضر است و میبیند.
د- برای آنکه کرامتها و نعمتهایی را که به سبب کشته شدنش در راه خدا برایش آماده شده میبیند.
ه- به دلیل آنکه در راه گواهی دادن به حق و در راه امری که برای خداست قیام کرده به گونهای که هستی خود را در آن راه از دست داده و راهنمای دیگران است.
و- فرشتگان هنگام کشته شدن گواهی دهند که او در راه خدا کشته شده و در نزد او حاضرند.
از بررسی معانی فوق برمیآید که«شهید»بر وزن فعیل است که گاهی به معنی فاعل و گاهی به معنی مفعول بکار میرود؛از این جهت«مشهود»است که خداوند و فرشتگان به خلوص نیّت و پاکی او شهادت میدهند.و به این مناسبت شاهد و شهید است که حاضر است و کرامتها و الطاف بیپایان خداوندی را برای خودش مشاهده میکند و به قیام خود مردم را راهنمایی کرده و برحق و حقیقت گواهی داده و در راه تحقق آن استقامت ورزیده تا کشته شده است.
هرشهید پرچمی برای استقلال وشرف وعزت کشور میباشد. شهدا شمع محفل بشریتند. حضرت امام خمینی (ره)میفرمایند:شهدا ره پنجاه ساله ما را یک شبه طی کردند واینکه پنجاه سال عبادت کردید یک بار هم وصیتنامه شهدا را مطالعه کنید.آری امام عزیزوبزرگوارما که استاد عرفای قرن است چقدردر وصف وعظمت شهدا پرنغز گفته اند. درآیات متعددی خداوند سبحان در قران شریف شهید را توصیف می کندوجایگاه آنان را در عالم برزخ ودرقیامت بیان می کند. اینکه شهدا میزان هستند برداشتی دیگراست.شهدا همان هایی هستند که خداوند سبحان خریدار خون شان می باشد.
معامله شهدا با الله سبحانه وتعالی می باشد.چه زیبا استادشهید مرتضی مطهری فیلسوف فطرت درحق شهید می گوید:مثل شهید مثل شمع است که خدمتش ازنوع سوخته شدن وفانی شدن وپرتوافکندن است، تادیگران دراین پرتوکه به بهای نیستی اوتمام شده بنشینندوآسایش بیابندوکار خویش را انجام دهند.شهدا شمع محفل بشریتند،سوختندومحفل بشریت را روشن کردند.اگر این محفل تاریک می ماند هیچ دستگاهی نمی توانست کار خود را آغاز کندیا ادامه بدهد.مرحومه پروین اعتصامی داستان شهیدوغیرشهید رادر داستان شاهد وشمع به نظم در آورده است.
کس ندانست چه سحرآمیزی به پرندازنخ وسوزن کردم
صفحه کارگهاز سوسن وگل به خوشی چون صف گلشن کردم
تو به گرد هنرمن نرسی زان که من بذل سروتن کردم
شمع خندید که بس تیره شدم تا زتاریکیت ایمن کردم
پی پیوند گهرهای تو بس گهراشک به دامن کردم
گریه ها کردم چون ابر بهار خدمت ان گل وسوسن کردم
خوشم از سوختن خویش از آنک سوختم؛ بزم توروشن کردم
گرچه یک روزن امید نماند جلوه ها بر در و روزن کردم
تا فروزنده شود زیب و زرت جان ز روی ودل از آهن کردم
خرمن عمر من ار سوخته شد حاصل شوق تو خرمن کردم
کارهایی که شمردی برمن تونکردی، همه را من کردم
شهدا انسانهای وارسته ای بودند که دراین کره خاکی به آستان قدس الهی وصل شدند.آنها از جنس ما خاکیان بودند که راه ر به ما نمایاندند.آنها معصوم نبودند ولی درسبیل خدا ودرچنگ زدن به ریسمان الهی به دیدار حضرت حق شتافتند. درتبعیت از ولایت به تاسی از امامت به فوزی عظیم رسیدند.شهدا باذن الله شفیع دوستان خود در این دنیا می شوند وبرای دوستان خود جایگاهی قرار میدهند تا به آنها ملحق شوند، نظاره گر اعمال مایند. شهدا راه را به ما نمایانده اند آنها درسفارشاتی گران بار، سره را از ناسره شناسانده اند.راه فلاح ورستگاری را گفتند وخود رستگار شدندوحجت را برما تمام. حضرت امام خمینی (ره)در وصیتنامه سیاسی الهی خود میگوید شمااین وصیت مرا بعداز مرگ من می خوانید که دستم از دنیا کوتاه شده است وهیچ سودی در آن ندارم ، دقیقا وصیت شهدا همینطوراست. پس سودی برآن مترتب نیست.ضرورت دارد وصیت شهدا راجامه عمل بپوشانیم.(من بنده عاصیم رضای توکجاست _ تاریک دلم نور و ضیای تو کجاست )
منابع: قرآن کریم ،کتاب شهید نوشته استاد شهید آیت الله مطهری (ره) – تفسیر المیزان ، نور ، راهنما ، مجمع البیان
